Birine sinirlenip karakola gittin, şikâyetçi oldun. Aradan zaman geçti, belki olay büyüdü, belki pişman oldun ya da karşı tarafla uzlaştınız. Sonra da kendi kendine şu soruyu sormaya başladın: “Acaba şimdi şikâyetten vazgeçsem dava düşer mi?” Bu soru aslında ceza hukukunda en sık sorulan konulardan biri. Çünkü insanlar bazen bir anlık öfkeyle adli süreci başlatıyor, ama sonra geri adım atmak istiyor. Peki bu mümkün mü? Evet ama her suçta değil.
Şikâyet Ne Demektir?
Önce şikâyetin ne olduğunu netleştirelim. Şikâyet, işlenen bir suçun mağduru olan kişinin, bu durumu yetkili mercilere bildirmesidir. Yani kolluk kuvvetlerine veya savcılığa gidip “bu kişi bana karşı şu suçu işledi” demen, şikâyet anlamına gelir. Ama bu her zaman zorunlu bir adım değildir. Çünkü bazı suçlar şikâyete bağlıdır, bazıları ise değildir.
Eğer suç şikâyete bağlıysa, yani kişi şikâyet etmezse savcılık resen (kendiliğinden) soruşturma açmaz. Örneğin hakaret, tehdit, basit yaralama gibi suçlarda mağdur şikâyetçi olmazsa dava açılmaz. Ancak cinayet, gasp, cinsel saldırı gibi daha ağır suçlarda şikâyet olmasa bile devlet bu suçları doğrudan kovuşturur. Çünkü bu tür suçlar kamusal düzeni ilgilendirir ve bireysel affa bırakılmaz.
İşte burada devreye “şikâyetten vazgeçmenin davayı bitirip bitirmeyeceği” sorusu giriyor. Çünkü her suçun yapısı farklı, dolayısıyla şikâyetin etkisi de farklı.
Hangi Suçlarda Vazgeçmek Davayı Bitirir?
Şikâyete bağlı suçlarda, evet, şikâyetten vazgeçersen dava düşer. Hatta bu vazgeçme soruşturma aşamasındaysa, dava hiç açılmaz. Ama dava açıldıysa ve mahkemeye ulaştıysa, hâkimin davayı sona erdirmesi için yine vazgeçmenin beyan edilmesi gerekir. Ve en önemli şartlardan biri de, bu vazgeçmenin bizzat şikâyetçi tarafından ve açıkça yapılmasıdır. “Ben artık istemiyorum, uğraşmak istemem” gibi dolaylı ifadeler yetmez; net bir vazgeçme beyanı gerekir.
Mesela birini sosyal medyada seni aşağıladığı için savcılığa verdin, hakaret suçu oluştu. Dava açıldı ama sonra bu kişiyle konuştun, özür diledi, sen de davayı sürdürmek istemedin. O zaman şikâyetten vazgeçtiğini belirtirsen, dava düşer. Çünkü hakaret suçu şikâyete bağlıdır.
Ama işin bir de şu tarafı var: şikâyetten vazgeçme hakkı tek seferliktir. Yani bir kere vazgeçersen bir daha aynı olayla ilgili şikâyette bulunamazsın. Ayrıca birden fazla sanık varsa, hepsi için ayrı ayrı vazgeçtiğini belirtmen gerekir. Yalnızca birine yönelik vazgeçme, diğerlerini etkilemez.
Hangi Suçlarda Vazgeçmek İşe Yaramaz?
Burada önemli olan fark şu: şikâyete bağlı olmayan suçlar. Yani savcılığın, olaydan haberdar olduğu anda soruşturma açtığı suçlar. Örneğin uyuşturucu ticareti, nitelikli dolandırıcılık, kamu görevlisine karşı işlenen suçlar, çocuk istismarı, adam öldürme, cinsel saldırı gibi suçlarda mağdur “şikâyetçi değilim” dese bile dava devam eder. Çünkü bu suçlar sadece bireyi değil, toplumu da ilgilendirir. Devlet, bu suçlarda kamu adına dava yürütür ve bireysel kararlarla süreç sona ermez.
Bazen insanlar sanıkla arayı düzeltip “şikâyetimi geri alıyorum” diyor ama hâkim bu beyanı sadece not eder, yargılamaya devam eder. Çünkü o suçun yapısı gereği, affedilme veya vazgeçme kişinin takdirine bırakılmamıştır. Hatta bazı suçlar öyle bir noktadadır ki, şikâyetçinin rızası ya da beyanı tamamen etkisiz kalır.
Bu noktada bir başka karışıklık da “uzlaşma” konusu. Şikâyete bağlı suçlarda taraflar savcılık aşamasında uzlaşırsa dava hiç açılmaz. Ancak uzlaşma olmamış, dava açılmış ve hâkim karşısında ilerliyorsa, artık karar verilene kadar her şey mahkemenin kontrolündedir.
Vazgeçmenin Etkili Olması İçin Ne Yapmak Gerekir?
Eğer davayı düşürmek istiyorsan ve suç tipi buna uygunsa, şikâyetten vazgeçtiğini yazılı ve imzalı şekilde savcılığa veya mahkemeye bildirmen gerekir. Sözlü olarak beyan ettiysen, bu genellikle tutanağa geçirilir. Ancak yazılı belge her zaman daha güvenlidir.
Dava açılmışsa ve hâkim karşısındaysan, duruşmada açıkça “şikâyetimden vazgeçiyorum” demen gerekir. Bu beyan mahkeme tutanağına geçer ve hâkim, yasal şartlar oluşmuşsa davayı düşürür. Ancak burada zamanlama da önemlidir. Örneğin şikâyetinden çok geç vazgeçersen ve davada hüküm verilmişse, artık iş işten geçmiş olabilir.
Bazı suçlarda mahkemeler, sanığın pişmanlık göstermesi, mağdurun şikâyetini geri alması gibi nedenleri cezada indirim sebebi olarak dikkate alabilir. Yani dava düşmese bile cezada hafifletici etki yaratabilir. Ama bu tamamen hâkimin takdirindedir.
Bir yanıt yazın