Hayatta herkes hata yapabilir. Önemli olan, bu hatalardan ders alıp yola devam edebilmek. Ancak bazı hatalar insanın peşini kolay kolay bırakmaz. Ceza hukuku açısından da durum tam olarak böyle. Bir mahkeme kararıyla ceza aldıysan ve bu karar kesinleştiyse, bu bilgi sabıka kaydına yani adli sicil kaydına işlenir. Peki sonra ne olur? Bu kayıt orada sonsuza kadar mı kalır? Hayır, sabıka kaydı dediğimiz şey bazı şartlar yerine geldiğinde silinebilir. Ama ne zaman ve nasıl?
Sabıka Kaydı Ne Anlama Gelir?
Sabıka kaydı, bir kişinin işlemiş olduğu suçlardan dolayı aldığı kesinleşmiş mahkeme kararlarının kaydedildiği adli sicil sistemidir. Yani hakkında ceza verilmişse, bu cezanın türü, süresi ve hangi mahkeme tarafından verildiği gibi bilgiler burada yer alır. Genellikle iş başvurularında, kamu görevlerine girişte ya da yurtdışına çıkış işlemlerinde “adli sicil kaydı” istenince insanlar ilk defa bu sistemle karşılaşır.
Burada en önemli nokta şu: her adli sicil kaydı sabıka demek değildir. Yani bazı kayıtlar “arşiv kaydı” olarak tutulur ve normal vatandaşlık işlemlerinde görünmez. Ancak mahkûmiyet içeren, özellikle hapis cezasıyla sonuçlanmış kararlar doğrudan sabıka kaydına işlenir ve birçok resmi işlemde karşına çıkabilir. İşte bu noktada “bu kayıt nasıl silinir?” sorusu devreye girer.
Sabıka Kaydı Ne Zaman ve Hangi Şartlarda Silinir?
Adli sicil kaydının silinmesi otomatik olarak olmaz. Belli koşulların oluşması gerekir. Bu süreçte kişinin cezasını tamamen çekmiş olması, denetimli serbestlik sürecini tamamlaması ya da hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) gibi hukuki sonuçların gerçekleşmesi gerekir.
En yaygın durum cezanın infazının tamamlanmasıdır. Yani kişi hapis cezasını yatmış ya da para cezasını ödemişse ve ceza tüm sonuçlarıyla sona ermişse, belirli bir süre geçtikten sonra sabıka kaydı silinebilir. Bu süre genellikle cezanın infazının tamamlanmasından itibaren 5 yıl olarak uygulanır. Ancak bu süre içinde kişi yeniden suç işlemezse ve kamu düzenini bozacak herhangi bir eyleme karışmazsa kayıt silinir. Bu silme işlemi otomatik olarak yapılmaz, bazen Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne başvuru gerekebilir.
HAGB kararlarında ise durum biraz daha farklıdır. Eğer bir davada mahkeme HAGB kararı verdiyse, sanığın belirlenen denetim süresi boyunca suç işlememesi durumunda mahkûmiyet hükmü ortadan kalkar. Bu durumda adli sicil kaydında bu karar görünmez. Ancak bazı durumlarda HAGB kararı arşiv kaydına alınabilir. Bu da yalnızca bazı özel durumlarda devlet kurumları tarafından görülür.
Ayrıca mahkûmiyetin memnu hakların iadesiyle birlikte silinmesi de mümkündür. Ceza infaz edildikten sonra kişi isterse memnu haklarının (örneğin seçme-seçilme hakkı, kamu görevine girme hakkı) iadesi için başvuru yapabilir. Mahkeme bunu kabul ederse sabıka kaydının silinmesi daha kolay olur.
Arşiv Kaydı Nedir? Tamamen Temizlenmek Mümkün mü?
Adli sicil kaydının silinmesinden sonra, kayıt arşiv sistemine alınır. Bu arşiv kayıtları, vatandaşın e-Devlet üzerinden aldığı sabıka kaydında görünmez. Ancak bazı kurumlar (örneğin adli makamlar, mahkemeler, savcılıklar ya da kamu güvenliğiyle ilgili kurumlar) bu kayıtlara ulaşabilir. Yani senin sabıkan silinmiş olsa bile, bazı özel durumlarda geçmişin görülebilir.
Tamamen temizlenmek istiyorsan, arşiv kaydının da silinmesini talep edebilirsin. Bunun için belirli bir süre geçmiş olmalı ve kişinin iyi halli olduğuna dair kanaat oluşmalıdır. Bu talep, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne dilekçeyle yapılabilir. Dilekçede hangi kaydın silinmesi istendiği açıkça belirtilmeli, varsa ilgili mahkeme kararları da eklenmelidir.
Silme talebi reddedilirse, buna karşı idare mahkemesine dava açma hakkı vardır. Çünkü sabıka ya da arşiv kaydının sonsuza kadar tutulması, kişisel verilerin korunması ilkelerine aykırı sayılabilir. Özellikle artık topluma yeniden kazandırılmış, herhangi bir suçla ilişiği kalmamış bireylerin geçmişteki cezaları nedeniyle sürekli dışlanması hukuken de makul değildir.
Bir yanıt yazın